درباره مقام شهید و در رثای شهادت | آنان که نزد پروردگارشان زنده‌اند

حمیده خلیل‌زاده| شهرآرانیوز؛ به مناسبت روز  بزرگداشت شهدا به بازخوانی شهید و شهادت پرداخته‌ایم، چرا که معنای این حرکت عظیم برای ما با همه وجودمان، هم در تاریخ دینی و حماسه ائمه‌مان آمیخته شده است و هم در هشت سال دفاع از مرزوبوم اسلامی ایران عزیزمان، تنیده شده است که در هر کوچه و خیابانی فرزندی، همسری، پدری در راه خدا شهید شده‌اند. 

شهادت از برترین واژه‌های فرهنگ اسلامی و از مقدس‌ترین مفاهیم معارف الهی است. شهادت اوج کمال انسان است. آنگاه که انسان تمام هستی خود را یکجا نثار معبود می‌کند و قطره وجودش به دریای بیکران هستی مطلق می‌پیوندد. حضرت امیرالمؤمنین (ع) در مقام دعا و درخواست از خداوند متعال عرضه می‌دارند: «نسأل الله منازل الشهداء؛ از خداوند جایگاه شهیدان را طلب می‌کنم.»

به مناسبت روز بزرگداشت شهدا به بازخوانی شهید و شهادت پرداخته‌ایم، چرا که معنای این حرکت عظیم برای ما با همه وجودمان، هم در تاریخ دینی و حماسه ائمه‌مان آمیخته شده است و هم در هشت سال دفاع از مرزوبوم اسلامی ایران عزیزمان، تنیده شده است که در هر کوچه و خیابانی فرزندی، همسری، پدری در راه خدا شهید شده‌اند. شهادت از برترین واژه‌های فرهنگ اسلامی و از مقدس‌ترین مفاهیم معارف الهی است. شهادت اوج کمال انسان است. آنگاه که انسان تمام هستی خود را یکجا نثار معبود می‌کند و قطره وجودش به دریای بیکران هستی مطلق می‌پیوندد. حضرت امیرالمؤمنین (ع) در مقام دعا و درخواست از خداوند متعال عرضه می‌دارند: «نسأل الله منازل الشهداء؛ از خداوند جایگاه شهیدان را طلب می‌کنم.»

شهید کیست؟

در شهادت، شهید است که مرگ را انتخاب کرده و، چون انتخاب کرده است، به‌سوی به‌دست‌آوردن فضیلت می‌رود و اهمیت و ارزش شهید و شهادت نیز از همین‌جا سرچشمه می‌گیرد. شهید مصداق عینی شهادت است با انتخاب آگاهانه خود و در کمال خلوص، هستی خود را یکجا به آفریدگار جهان تقدیم می‌کند (فی سبیل‌ا...) و به سرچشمه بقا و حیات، می‌پیوندد و تا ابد نزد پروردگارش زنده است.
نخستین‌بار کلمه «شهید» را پیامبر اکرم (ص) بر افرادی که در راه خدا کشته می‌شوند، اطلاق کرده‌اند. در روایتی می‌خوانیم که آن حضرت به یارانشان فرمودند: «جراحکم فی‌سبیل‌الله و من قتل منکم فانه شهید؛ جراحاتی که بر شما وارد می‌شود، در راه خداست و هر فردی از شما کشته شود، شهید است.

اجر شهید

خداوند در چند مورد به پاداش بزرگ و ضایع‌نشدن عمل شهید در قرآن اشاره فرموده است، ازجمله در سوره محمد آیه ۶: «کسانی که در راه خدا کشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را ضایع نگرداند و آنان را به سعادت هدایت و امورشان را اصلاح کند و به بهشتی که از پیش، مقامات آن را به آن‌ها شناسانده است، واردشان می‌کند.» جالب است که خداوند در آیه ۴ همین سوره می‌فرماید: «اگر خدا می‌خواست، از کفار انتقام می‌کشید و همه را بدون زحمت جنگ شما، هلاک می‌کرد، پس برای آزمایش خلق نسبت به یکدیگر است.»
  و در سوره نسا و آیه ۷۴ می‌فرماید: «کسی که در راه خدا جهاد کند و در راه خدا شهید گردد یا پیروز شود، پاداش بزرگی به او عطا خواهیم کرد. همچنین خداوند در آیه ۸۲ سوره توبه می‌فرماید: «بگو آیا درباره ما جز یکی از دو نیکی را انتظار دارید؟ یا به شهادت می‌رسیم و یا پیروز می‌شویم. درهرحال خداوند خون شهید را تضمین کرده و آن را هدر نمی‌داند.» خداوند خون شهیدان را پاداش نیکو که همانا ورود در بهشت است، عطا خواهد فرمود.

 سلام بر شهدا

در حدیثی از پیامبر (ص) نقل شده است که رسول اکرم (ص) در روز احد بالای سر «مصعب بن عمیر» ایستادند و برای او دعا کردند و سپس گفتند: «رسول خدا گواهی می‌دهد که شهدا شاهدان من نزد خدا در روز قیامت هستند. بیایید و ایشان را زیارت کنید، بر اینان سلام کنید که سوگند به آنکه جانم در دست اوست، هیچ‌کس نباشد که بر آن‌ها سلام کند، الا اینکه جوابش را می‌دهند و آن‌ها از میوه‌های بهشتی و هدایای آن روزی داده می‌شوند.» این حدیث بر زنده‌بودن شهدا و بر رزق و لزوم زیارت آنان دلالت دارد؛ و در قرآن کریم نیز ذیل آیات ۱۶۹ تا ۱۷۱ سوره آل‌عمران نیز این امر ذکر شده است. در این آیات پس از اینکه از رزق‌وروزی شهدا با نام رزق نیکو یاد می‌کند، جایگاه آنان را در بهشت معرفی و آن را مقام رضوان و رفیع می‌داند. حقیقت رزق شهدا در جهان دیگر بر ما پوشیده است؛ لیکن می‌دانیم که رزق آن‌ها از جانب خداست.

شهید و شهادت در روایات

از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل شده است که فرمودند: «هیچ قطره‌ای در پیشگاه خداوند محبوب‌تر از قطره خونی که در راه خدا ریخته شود نیست.» همچنین ایشان می‌فرمایند: «بالاتر از هر فرد نیکوکاری، نیکوکار دیگری وجود دارد که در راه خدا کشته شود و آنگاه که در راه خدا کشته شد، بالاتر از او نیکوکاری وجود ندارد.» در دیگر حدیثی از پیامبر (ص) رسیده است که فرمودند: شهید دارای هفت خصلت است:
 نخستین قطره خونش که بر زمین ریزد تمام گناهانش آمرزیده می‌شود.
سرش در دامن همسران بهشتی، یعنی حورالعین قرار می‌گیرد و آنان غبار از چهره‌اش می‌زدایند و می‌گویند درود بر تو و او نیز همین پاسخ را به آن‌ها می‌دهد.
 از لباس‌های بهشتی بر او می‌پوشانند.
خادمان بهشت بی‌درنگ عطر‌های مخصوص بهشتی برای او حاضر می‌سازند تا هر کدام را بخواهد، بگیرد و استفاده کند.
 او هنگام جان‌دادن منزل خویش را در بهشت مشاهده می‌کند.
به او گفته می‌شود در بهشت هر جا که می‌خواهد استراحت کند.
به وجه الله نظر می‌کند و این آسایش و راحتی خاص برای انبیا (ع) و شهداست.

خانواده شهدا

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) به نقل از حضرت علی (ع) آمده است که خداوند جانشین شهدا در منازل آن‌هاست. رهبر معظم انقلاب درباره صبر و استقامت در خانواده‌های شهدا فرمودند: «خانواده‌های شهدا تسلّا پیدا می‌کنند، صبر می‌کنند، چون می‌دانند که این جوانشان پیش خداست، زنده است؛ با خدا معامله می‌کنند. اِنَّ اللَهَ اشتَرى مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقاتِلونَ فی سَبیلِ اللَهِ فَیَقتُلونَ وَ یُقتَلون؛ (سوره توبه، آیه ۱۱۱) هر دوش اجر دارد: هم از دشمن تلفات بگیرید اجر دارد، هم خودتان به دست دشمن کشته بشوید اجر دارد. این‌ها با خدا معامله کردند؛ هم آن جوان با خدا معامله کرد، هم این پدر و مادر و همسر با خدا معامله کردند. عامل دین را نباید در این قضیه فراموش کرد.»